Arla
inndé pasaz bann mo, èk sirandane la lang kréol rénioné. Sirandane sann
bann provèrb la, bonpé fine oubliyé si paz la sé in manyèr po fé ansort
so bann zafèr ma i tomn pa dann loubli.
Aforstan frékanté in zour in zanfan lé di sak lé di afors sort ansanm in
moune lé sir in zour ou lot san prann prékosiyon in zour wa fé in zanfan, swa
par amour sinon sa par aksidan…
Bèf i trap par la korn, domoun i atrap par la lang.
Bèk la klé : touv in tavay par okaziyon, fé in ti zourné parsi parla
, po in moune la poin travay travay pa.
Bon voizin kouzin zèrmin, mové voizin pinèz morpin : konm ki diré avoir
bon voizin sé pa avoir problinm, mé mové voizin sé avoir la gigny.
Boug oki na pwin frékantasyion : Kank ou nana larzan tout domoune
lé out kamarad mé kan ou la poin, i trouv pi pèrsone.
Donn in piyé i pran in karo : Donn aou in piyé i pran in karo , angro
si par èkzamp ou donn in moune in libèrté li pran sa po in soz aki, li kalkil
parsk ou la lès ali in foi li pé fé tout a son giz. Ou lès in moune viyn ou
kaz in foi ,li pran in pyé li viyn toulézour san èt invité li fé konm éli.
Fanm bonpé, momon in sel : bann fanm dann out vi ou wa trouv in bonpé é tout
sort kalité, mé momon sat la mèt aou o monde na in sèl…
Fèrm son také : fé fèrm in moune son bous, mèt in pèrsone déor…
Figir landomin koudvan : Figir in moune lé fatigé, mové zimèr, figir
la pa anvi war aou dovan li…
For konm in nwar i port la mal : i di ké sé in moune lé for konm bann
portèr la mal dann tan lontan….
Gran lang : kank in moune i inm fé lo makro(èl), i ékout ak ou di épisa
i sava répété, i nm fé koméraz…
In bon zo i tonm zamé dann la gèl in bon siyn : touzour in moune nana
i giny é in moune oki na poin la sans. Fo sak la poin la poin lasans….
In gazon dri i anprèt pa : i rofiz zamé in moune in bousé manzé, .
In zoli fy èl i san bon èl lé zoli ,èl lé byin roz mé èl na in baton
? Zanana!
La tèt lé noir , lo kor lé blan ? zalimèt.
KOSA IN SOZ? Kèl frui i fé plis
pitié si la tèr ? Zanana parsk li néna in kourone zépine si la tèt, é in
boi dann ki !
Koz gra : Sé osi kank inn moune i koz an foutan, inpé vantar,
féwar li nana, ou sinonsa kan li na in moiyn li vat ali li minm.
KOSA IN SOZ? Antr dé montann inn ti bonom i balans?
In pip!
KOSA IN SOZ? Bankal si l-bor kanal ? Grénui ! ou sinonsa
krapo.
KOSA IN SOZ? Bèf i rès sirplas son kord i travèrs ?
Sitrui!
KOSA IN SOZ? Dann in kasèrn na soisantdé solda anndan
, sakfoi inn i mor sé in koud zéklèr ? Zalimèt !
KOSA IN SOZ? Dann in kavèrn na in ta ti noir sakfoi
na in zéklèr na inn i mor ? Zalimèt!
KOSA IN SOZ? Dé mamnzel zamé i sépar ; pourtan in mo
na asé pou lé dé séparé ? La lèv!
KOSA IN SOZ? Dé ti kaf dovan , dé gro kaf dèryèr, toultant
le dé gro kaf i ésèy trap lé dé pti zamé i giny kosa ilé ? La rou
traktèr !
KOSA IN SOZ? Granmèr i tras in pon li tousèl i giny
travèrsé ? Zèrniyé!
KOSA IN SOZ? In kantité bèf si in montann zot i manz
lo ros ? Lo pou si la tèt in moun!
KOSA IN SOZ? In zanfan an nésan li mont son poin son
papa( son momon )? Fouzèr!
KOSA IN SOZ? In zoli fanm touni ? Boutèy !
KOSA IN SOZ? Inn ti barik san fon ? Lalians !
KOSA IN SOZ? katr pat i bat la rozé , dé lans i viz
lo sièl ? Bèf!
KOSA IN SOZ? Kèl diférans nana antr in lavoka é in rou
? Lo lavovak i fo grès son pat pou li fé dézord ,tandis lo rou i
fo grès ali pa pa li fé dézord!
KOSA IN SOZ? Kel montann i désann zamé ? Lakaz!
KOSA IN SOZ? La barb mon gran pèr i géri amoin ? May
!
KOSA IN SOZ? La barb mon papa i pas sou la port ? La
klèrté !
KOSA IN SOZ? La tèt mon gran-pèr na plin lagal ? Zak!
KOSA IN SOZ? Li lé ron , li la poin lo fon ? Lalyans!
KOSA IN SOZ? Limanz par la tèt li rann par lo bra ?
Larozoir!
KOSA IN SOZ? Lo ki mon gran-pèr lé plin laga? Zak!
KOSA IN SOZ? Manz par la bous sié par lo vant ? Zangui
!
KOSA IN SOZ? Mi anvoy mon domestik fé in komision li
rovien pi ? Galé !
KOSA IN SOZ? Mi kas sèkèy mi manz lo mor? Pistas!
KOSA IN SOZ? Mi sis , mi sis kan li lé rèd mi mèt dann
trou ? Sé in zégui kan i mèt dofil dann trou!
KOSA IN SOZ? Moin lé abiyé sans in brin d-fil ? Maïs
!
KOSA IN SOZ? Mon bèrso sé mon sapo ,mon tonbo sé mon
bèrso ? Léskargo!
KOSA IN SOZ? Mon ti poul zapon sakfoi li fé in pa li
ponn in zèf ? Zégui !
KOSA IN SOZ? Na san kréol si in mans pik ? Rézim fig!
KOSA IN SOZ? Nou lé antasé dann in kaz in zéklèr nou
lé mor ? Zalimèt!
KOSA IN SOZ? Partou ousa mi sava li suiv amoin ? Mon
lomn !
KOSA IN SOZ? Plim kont plim in baton o milyé ? dé bèf
trann ral in sarèt!
KOSA IN SOZ? Port amoin mi èd aou ? Sombli!
KOSA IN SOZ? Rouzon , rouzon si mon ki i défons lé koké ?
Marmit dsi d-fé!
KOSA IN SOZ? Soulié vèrni ? Brinzèl !
KOSA IN SOZ? Vivan i koz pa lo mor i koz ? Zanbrovat!
KOSA IN SOZ? Zalman tèt rouz ? Zalimèt !
KOSA IN SOZ? Tiktik dann koin ? Balyé !
La lang i bat lès ali bat : kank
in moune i koz in bonpé miyévo lès ali kozé, in moune i koze si out
do dèryèr kank ou lé pa la…
La lang la poin lozo : Kank nou rogard biyn so ti morso lé dann nou bous i
pé fé de bone soz é osi fé bann mové zafèr. Konm gramoun lontan i di sa i pé fé kondane
aou, konm sov aou. Ansanm la lang ou pé di ninport kwé, lé pir ké ké giny in
koud poin. Sanm sa ou pé dir bann mo an sikrdoz, konm lo pir blésir in moun
i pé awar.
La pwin koko d-pin i trouv pa son kot sokola : tout domoune i trouve
zot bonèr na poin vilin moune, zoli konm vilin na touzour inn i va sanm in
not…
La risès in onm sé on zanfan : in zanfan i aport bonpé zafèr po bann
paran, zot léritiyé, la réiit dann zot bann zafèr…
La viéyiès na pwin gérizon : kank ou viéy na poin médikaman po fé razéni
aou, é konm ki diré la zénès lé pou in tan…
Manz patat anm la po : kank inpé i di manz patat èk l po i vé dir
osi ké pans pa moin lé kouiyon…
Maryaz la pa badinaz : lo maryaz sé in angazman i fo pa prann konm
la arivé, é kank in moune i maryé li fé in langazman ké li lé dann lobligsiyon
de rèspèké…
Mèt pa dolo dann mon pilon : Okip out zafèr rant pa dann mon ménaz,
mèl pa ou dann mon bann zafèr.
Momon in sèl papa sinkant : Gramoune i di nou pé avoir in sèl momon,
mé po kèstiyon lo papa sé in not zafèr...
Momon kazou la pa ont sonn ti : po in momon son zanfan sora touzour
lo pli zoli, lamour i dépas tout sak domoune i pé di…
Napwin travay po fé i okip : o liyé a travay i npas lo tan po fé ladi
lafé, oliyé rod in travay i okip
Okipèr. Ki inm okipé, pas lo tan a rakont ninport kwé si in not pèrsone,
si inkamarad, in voisin, fé la di fafé…
Poz in galé : pa alé a in randévou, poz in lapin, fé ni in moune dann
vide, fé in krédi sanm in komèrsan pa pèy ali par èkzamp…
Pran in piyé : pa parski donn aou i fokroi ki fo toulézour sora la
minm soz…
Roul kari sou d-ri : ramas mantèr si in zafèr, pa tenir in promès,
roport touzour po domin…
Sak lé mor lé biyn mor : i vé biyn dir kank pa èkzamp ou la fé in nafèr
i giny pi réparé, in fot ou in bétiz, sinonsa rogrèt in nafèr ou la pa giny
fé po in moune ditan son vivan…
Son lang i bat konm la ké lo siyn : i di la lang i bat konm la ké le
sien kank in moune i koz tro, i inm dispité po in riyn ditou, i koz san aré…
Tous pa mon pilon i di osi rant pa dann mon zafèr, rant pa dann mon
ménaz…
Vantar ki tou ni : Sé kank in moune i vant ali é li na poin ariyn.
Fé kroi ou nana alor ké ou lé oki. I di ké sé in vantar ki tou ni.
Zanfan i inm èk lo kèr, i fé grandi sanm la min : Provèrb gramoune
lontan , po in marmay pous droit i fo drès a li sanm la min é in klak i tiyé pa.
Dann tan lontan lédikasiyon in marmay té pas souvan parla é lavé in pé plis
répèk par rapor a bann viyé moune, momon papa. Koméla sé in not soz.
Zanfan la komine : zanfan abandoné, san paran, zanfan lasistans, la
pipy
Zordi la pli domin solèy : ski vé dir angro ou né na zordi mé domin
ou koné pas si ou nora. Kan ou na in bonpé larzan par èkaomp dans pa tro dedan
pars domin ou koné pa. Sé pa parsk ké ou néna zordi ou fé war pars domin ou
koné pa!
WebMaster
ZORZ
© GEORGES SOUBOU