Akèy.




Arla inndé pasaz bann mo,  èk sirandane la lang kréol rénioné. Sirandane  sann bann provèrb la, bonpé fine oubliyé si paz la sé in manyèr po fé ansort so bann zafèr ma i tomn pa dann loubli.

Aforstan frékanté
in zour in zanfan lé di sak lé di afors sort ansanm in moune lé sir in zour ou lot san prann prékosiyon in zour wa fé in zanfan, swa par amour sinon sa par aksidan…

Bèf i trap par la korn, domoun i atrap par la lang.

Bèk la klé : touv in tavay par okaziyon, fé in ti zourné parsi parla , po in moune la poin travay travay pa.

Bon voizin kouzin zèrmin, mové voizin pinèz morpin : konm ki diré avoir bon voizin sé pa avoir problinm, mé mové voizin sé avoir la gigny.

Boug oki na pwin frékantasyion : Kank ou nana larzan tout domoune lé out kamarad mé kan ou la poin, i trouv pi pèrsone.

Donn in piyé i pran in karo : Donn aou in piyé i pran in karo , angro si par èkzamp ou donn in moune in libèrté li pran sa po in soz aki, li kalkil parsk ou la lès ali in foi li pé fé tout a son giz. Ou lès in moune viyn ou kaz in foi ,li pran in pyé li viyn toulézour san èt invité li fé konm éli. 

Fanm bonpé, momon in sel : bann fanm dann out vi ou wa trouv in bonpé é tout sort kalité, mé momon sat la mèt aou o monde na in sèl…

Fèrm son také : fé fèrm in moune son bous, mèt in pèrsone déor…

Figir landomin koudvan : Figir in moune lé fatigé, mové zimèr, figir la pa anvi war aou dovan li…

For konm in nwar i port la mal : i di ké sé in moune lé for konm bann portèr la mal dann tan lontan….

Gran lang : kank in moune i inm fé lo makro(èl), i ékout ak ou di épisa i sava répété, i nm fé koméraz…

In bon zo i tonm zamé dann la gèl in bon siyn : touzour in moune nana i giny é in moune oki na poin la sans. Fo sak la poin la poin lasans….

In gazon dri i anprèt pa : i rofiz zamé in moune in bousé manzé, .

In zoli fy èl i san bon èl lé zoli ,èl lé byin roz mé èl na in baton ? Zanana!

La tèt lé noir , lo kor lé blan ? zalimèt.


KOSA IN SOZ? Kèl frui i fé plis pitié si la tèr ? Zanana parsk li néna in kourone zépine si la tèt, é in boi dann ki !
Koz gra : Sé osi kank inn moune i koz an foutan, inpé vantar, féwar li nana, ou sinonsa kan li na in moiyn li vat ali li minm.
KOSA IN SOZ?  Antr dé montann inn ti bonom i balans? In pip!
KOSA IN SOZ?  Bankal si l-bor kanal ? Grénui ! ou sinonsa krapo.
KOSA IN SOZ?  Bèf i rès sirplas son kord i travèrs ? Sitrui!
KOSA IN SOZ?  Dann in kasèrn na soisantdé solda anndan , sakfoi inn i mor sé in koud zéklèr ? Zalimèt !
KOSA IN SOZ?  Dann in kavèrn na in ta ti noir sakfoi na in zéklèr na inn i mor ? Zalimèt!
KOSA IN SOZ?  Dé mamnzel zamé i sépar ; pourtan in mo na asé pou lé dé séparé ? La lèv!
KOSA IN SOZ?  Dé ti kaf dovan , dé gro kaf dèryèr, toultant le dé gro kaf i ésèy trap lé dé pti zamé i giny kosa ilé ? La rou traktèr !
KOSA IN SOZ?  Granmèr i tras in pon li tousèl i giny travèrsé ? Zèrniyé!
KOSA IN SOZ?  In kantité bèf si in montann zot i manz lo ros ? Lo pou si la tèt in moun!
KOSA IN SOZ?  In zanfan an nésan li mont son poin son papa( son momon )? Fouzèr!
KOSA IN SOZ?  In zoli fanm touni ? Boutèy !
KOSA IN SOZ?  Inn ti barik san fon ? Lalians !
KOSA IN SOZ?  katr pat i bat la rozé , dé lans i viz lo sièl ? Bèf!
KOSA IN SOZ?  Kèl diférans nana antr in lavoka é in rou ? Lo lavovak i fo grès son pat pou li fé dézord ,tandis lo rou i fo grès ali pa pa li fé dézord!
KOSA IN SOZ?  Kel montann i désann zamé ? Lakaz!
KOSA IN SOZ?  La barb mon gran pèr i géri amoin ? May !
KOSA IN SOZ?  La barb mon papa i pas sou la port ? La klèrté !
KOSA IN SOZ?  La tèt mon gran-pèr na plin lagal ? Zak!
KOSA IN SOZ?  Li lé ron , li la poin lo fon ? Lalyans!
KOSA IN SOZ?  Limanz par la tèt li rann par lo bra ? Larozoir! 
KOSA IN SOZ?  Lo ki mon gran-pèr lé plin laga? Zak!
KOSA IN SOZ?  Manz par la bous sié par lo vant ? Zangui !
KOSA IN SOZ?  Mi anvoy mon domestik fé in komision li rovien pi ? Galé !
KOSA IN SOZ?  Mi kas sèkèy mi manz lo mor? Pistas!
KOSA IN SOZ?  Mi sis , mi sis kan li lé rèd mi mèt dann trou ? Sé in zégui kan i mèt dofil dann trou!
KOSA IN SOZ?  Moin lé abiyé sans in brin d-fil ? Maïs !
KOSA IN SOZ?  Mon bèrso sé mon sapo ,mon tonbo sé mon bèrso ? Léskargo!
KOSA IN SOZ?  Mon ti poul zapon sakfoi li fé in pa li ponn in zèf ? Zégui !
KOSA IN SOZ?  Na san kréol si in mans pik ? Rézim fig!
KOSA IN SOZ?  Nou lé antasé dann in kaz in zéklèr nou lé mor ? Zalimèt!
KOSA IN SOZ?  Partou ousa mi sava li suiv amoin ? Mon lomn !
KOSA IN SOZ?  Plim kont plim in baton o milyé ? dé bèf trann ral in sarèt!
KOSA IN SOZ?  Port amoin mi èd aou ? Sombli!
KOSA IN SOZ?  Rouzon , rouzon si mon ki i défons lé koké ? Marmit dsi d-fé!
KOSA IN SOZ?  Soulié vèrni ? Brinzèl !
KOSA IN SOZ?  Vivan i koz pa lo mor i koz ? Zanbrovat!
KOSA IN SOZ?  Zalman tèt rouz ? Zalimèt !
KOSA IN SOZ? Tiktik dann koin ? Balyé !

La lang i bat lès ali bat : kank in moune i koz in bonpé miyévo lès ali kozé, in moune i koze si out do dèryèr kank ou lé pa la…

La lang la poin lozo : Kank nou rogard biyn so ti morso lé dann nou bous i pé fé de bone soz é osi fé bann mové zafèr. Konm gramoun lontan i di sa i pé fé kondane aou, konm sov aou. Ansanm la lang ou pé di ninport kwé, lé pir ké ké giny in koud poin. Sanm sa ou pé dir bann mo an sikrdoz, konm lo pir blésir in moun i pé awar.

La pwin koko d-pin i trouv pa son kot sokola : tout domoune i trouve zot bonèr na poin vilin moune, zoli konm vilin na touzour inn i va sanm in not…

La risès in onm sé on zanfan : in zanfan i aport bonpé zafèr po bann paran, zot léritiyé, la réiit dann zot bann zafèr…

La viéyiès na pwin gérizon : kank ou viéy na poin médikaman po fé razéni aou, é konm ki diré la zénès lé pou in tan…

Manz patat anm la po : kank inpé i di manz patat èk l po i vé dir osi ké pans pa moin lé kouiyon…

Maryaz la pa badinaz : lo maryaz sé in angazman i fo pa prann konm la arivé, é kank in moune i maryé li fé in langazman ké li lé dann lobligsiyon de rèspèké…

Mèt pa dolo dann mon pilon : Okip out zafèr rant pa dann mon ménaz, mèl pa ou dann mon bann zafèr.

Momon in sèl papa sinkant : Gramoune i di nou pé avoir in sèl momon, mé po kèstiyon lo papa sé in not zafèr... 

Momon kazou la pa ont sonn ti : po in momon son zanfan sora touzour lo pli zoli, lamour i dépas tout sak domoune i pé di…

Napwin travay po fé i okip : o liyé a travay i npas lo tan po fé ladi lafé, oliyé rod in travay i okip

Okipèr. Ki inm okipé, pas lo tan a rakont ninport kwé si in not pèrsone, si inkamarad, in voisin, fé la di fafé…

Poz in galé : pa alé a in randévou, poz in lapin, fé ni in moune dann vide, fé in krédi sanm in komèrsan pa pèy ali par èkzamp…

Pran in piyé : pa parski donn aou i fokroi ki fo toulézour sora la minm soz…

Roul kari sou d-ri : ramas mantèr si in zafèr, pa tenir in promès, roport touzour po domin…

Sak lé mor lé biyn mor : i vé biyn dir kank pa èkzamp ou la fé in nafèr i giny pi réparé, in fot ou in bétiz, sinonsa rogrèt in nafèr ou la pa giny fé po in moune ditan son vivan…

Son lang i bat konm la ké lo siyn : i di la lang i bat konm la ké le sien kank in moune i koz tro, i inm dispité po in riyn ditou, i koz san aré…

Tous pa mon pilon i di osi rant pa dann mon zafèr, rant pa dann mon ménaz…

Vantar ki tou ni : Sé kank in moune i vant ali é li na poin ariyn. Fé kroi ou nana alor ké ou lé oki. I di ké sé in vantar ki tou ni.

Zanfan i inm èk lo kèr, i fé grandi sanm la min : Provèrb gramoune lontan , po in marmay pous droit i fo drès a li sanm la min é in klak i tiyé pa.

Dann tan lontan lédikasiyon in marmay té pas souvan parla é lavé in pé plis répèk par rapor a bann viyé moune, momon papa. Koméla sé in not soz. 

Zanfan la komine : zanfan abandoné, san paran, zanfan lasistans, la pipy

Zordi la pli domin solèy : ski vé dir angro ou né na zordi mé domin ou koné pas si ou nora. Kan ou na in bonpé larzan par èkaomp dans pa tro dedan pars domin ou koné pa. Sé pa parsk ké ou néna zordi ou fé war pars domin ou koné pa! 

WebMaster ZORZ
© GEORGES SOUBOU