Akèy.
vous pouvez utiliser les documents de ce site pour usage personnel merçi citer la source du document.


LEZANN RENIONE. Propos recueillis par Georges Soubou. Légendes réunionnaises.

Dann tan lontan gramoun té i di, falé pa rès dann somin apré 6 èr, anplin midi falé pa rès sou in piyé tamarin, kan i manz avèk la min falé pa pwint out lindex...

Larénion konm partou dann lo mond,na in listwar, na listwar i rakont dann livr é na osi bann lézann, é na osi domoun la vi é antandi dé soz. Si so sit ma ésèy rakonk azot inndé mwin la antandi.
Dann prèsk tout so bann rakontaz domoun la plipar lo tan sé la kours zot sèl ésapatwar, lo bann nafèr i spas plito dann lé 11 èr edmi a 2 èr matin parla..

Dann tan lontan té pa konm komé la navé pwin la modèrnité, po fé pas lo tan bann paran, té rakont zistwar bann marmay, lo swar avan dormi, té kaziman lo sèl zafèr navé. Apré lavé larivé la télé lé té pa doné a tout domoun po asté. Sèrtin sat navé larzan, té kapab asté dé fwa par solidarité té lès zot bann konésans anprofit inn ti pé, kan zot dégré té bon. navé apré larivé bann mézon dé zinn, lavé inn ti sal po louké, é kan té dann pèryod, foutball, dann sin-Pir lo sèl magazin té mèt téle po domoune gardé té magazin Dindar dann santr vil ( pa sèlman dann so pèryod mé de tanzantan sèrtin swar). La télé té pa konm zordi zour té komans tar dann laprémidi, po fini vèr lé dizèr lo swar, apré in film.

(Koméla na pi so problinm,domoun lé gaté, mé i pèy lo pri, pa larzan mé tout lo bann konsékans i viyn dèryèr! Konm i di i fo péyé ou giny i fo doné).
Nout bann zansiyn navé lar sanm la maniyèr rakont a nou, bann zistwar Grandiab, Granmèrkal, é osi sak zot la pasé dedan bann zafèr sirnatirèl zot la vi.

ZAME PERDI.

Dann tan lontan, navé pwin la limyèr dann somin, riynk si la vil navé ziska in sertin èr, sinon dann bann kartyé té giny kouran ziska 10 èr lo swar, tou lé 50 mètr. So zistwar la i spas dann kartiyé Laravine Blans sin-Pir vèr lé onzèr èdmi lo swar. So swar la lo boug té sava rozwinn son kamarad po alé mars la nwit é po alé zwé kart. Li ariv apépré 50 mètr avant la kaz son kamarad, lé la li wa in zinn fanm ke lé tré zoli biyn abiyé sanm in rob noir antrinn dobout si la rout, li arèt inkou dann son kèr li pans, arlar in trin po mwin kamarad sanm kart na war apré. Donk konm li la pa ont é ké li pans ké sé in fiy fasil (in kaniar), li abord lo tantine, li domman a èl kosa èl i fé tousèl dann dann fénwar la nwit, lo tantine i réponn ali son famiy la mèt ali déor èl lé tousèl. Dann lidé lo boug sé ké li rod sinpléman in lavantir é fini èksa! Lo boug sé in boug na toupé alor li domann lo fiy si èl i voudré pa alé fé in tour sanm li vi ké li osi li lé pa akompanyé. Lo tantine i poz pa résistans i swiv ali, lé dé i prann la rout i désann. Li amors son bann blag li koz, li koz, mé lo fanm i réponn pi ali , in sèrtin moman li tous lo moune si zépol in sirpriz i atann ali, son min la anfonsé dann vid dann lo kor lo moune, Li la rès la rogard in dèrniyé kou lo fanm, kapap la prann ali li pik in kouri san tourn la tèt dèryèr ziska é son kaz ke lété apli d'in kilomètr dé la, si té po in konkour la kours lo boug noré ginyé lo promyé pri. Lo landomin li rakont so zistwar la son momon la réponse son momon la donn ali té sinpleman li la fé la rankontre d'in ame pèrdi.

FANM TOUSEL LA NUIT.

Souvanfwa sé bann boug i artrouv azot sanm bann zistwar konmsala, pars i mars la nwit ou i travay dann so pèryod, mé i ariv pa sèlman a zot bann madam osi la fine trouv azot an fas bann ka konmsa.

Arla ankor in zafèr dé zinn fiy la rakont a mwin, listwar i sopas, dann lané 2006, sé dé zinn fiy, i yinm fé la fé, alé dansé, po ariv pli vit zot i prann in rakoursi, banna i prann lo ti rout dèryèr simitir sin-Pir po alé dann bwat de nwi si boulvar. Olyé pas par devan lo simitir ousa lé biyn ékléré, po alé pli vit zot i prann lo pli pré vi ké zot kaz lé pa lwin, é la! in sirpriz i atann azot : lo dé zinn fiy lo kor i komans a monté vi zot té fine tap dé lakol, débi la swaré. Donc zot i pran lo rakoursi, é la arivé a la mwatiyé lo somin, zot i antan konm in bri la sinn, konm in moun lé antrinn ralé atèr, zot i arèt marsé lo bri i arèt, zot i fé pa atansiyon mé zot tèt i komans tavay. Zot i koz antro zot po sawar kosa ilé ,pé èt in moun trann fé pèr a zot, Po avwar lo kèr nèt, zot i arèt ankor dé kou, la zot i rogard dèryèr touzour okin moun riyn. Lé dé i rogad inn é lot é la sé pik in kours zisk o bou la rout san tourn la tèt dèryèr, konm zot i rakont aprésa sé ké lo lalkol ké zot lavé dann zot kor la vréman fané, é dopi so tan la kan zot i sar dansé minm zot lé akonpagné po riyn zot i pas pi parla minm si lé pli pré.

ABORDE KOTE SIMITIR.

La ankor in ot zistwar in rodèr sopine la rakont amwin, sé in boug na lontan li rod boutèy la nwit par rapor la zourné li na travay la kour po okipé. Donk lo boug i kit son kaz si koté ligne paradi sin-Pir , po alé rod boutèy lo lon boulvar dopi la Ravine Blans siska koté lo por , an pasant dann lavil inpé partou. so zour la li la fine fé inndé ronn , fine ramas inpé. Vèr 1 è gran matin la pi tro domoun dann somin vi ké sé in zour de sominn , konm sé lo mwa out é i fé fré na pwin tro bivèr tar si la rout, bann bar la fine fèrmé dopi lontan, sinpléman bann moun i sort an bwat lé si somin, é sat la po fini lo bann pak la biyèr, lakol zot la asté bonèr. Lo boug i aminn i sasé ranpli boutèy, li mèt dann son kof loto li rofèrm.

E la! konm sorti de nil par dèryèr li in fanm la 40 inn parla i domann ali i pé dofé po alime son sigarèt, lo boug i fime pa mé na touzour in bwat zalimè si li, sé donn lo fanm in pé dofé. Lo fanm i fé détrwa pa konmsi li sava, é la èl i artourn si son pa, é èl i domann si li pé pa akonpagn a èl son kaz è i abit pa tro lwin, konm in prémonisiyon , li rofiz vi sé in fanm lé pa vilinn, koman i pé domann ali so sèrvis vi ké son fourgon lé viyé, li di anli minm ké èl wa trouv sirman in moune po dépozé. Li sar fé in dèrniyé tourné po war si i trouv pa ankor inndé boutèy parsi parla.

1 èr apré parla la fatig i koman a tapé èk son sasé boutèy li rotourn koté son fourgon, ké lé garé koté simitir zarab sin-Pir. La li wa 50m pli lwin lo fanm lé ankor la, li komans a poz ali dann son tèt kosa fanmn la i fé, pourtan dopilèr la noré omwin in loto noré arété po èl. Tout sort kalité zafèr i pas dann son koko, èk tout bann zistwar mové zam li la antandi i fé réflési ali, li dési alé é pas drwat, li kontiniyé lo boulvar po alé ziska son kaz. Li ariv koté sipèrmarsé Kora, tèrla na in marsé i fèrm pa la nwit li dési fé in dèrnyé ronn po wa r si i trouv pa ankor détrwa boutèy.

Li arèt lo fourgon é la zist avan rouv la port kolé kont son vitr, koté pasazé li wa lo fanm pansé i rogad ali é i domann ali si èl i pé nir avèk li.zamé dann son vi li la giny kapkap komsa, li sé démar son fourgon, roul tèlman vit ziska son kaz ansanm la tranblad dési li. Ariv dann son li li ropans koman fanm la, la ariv tèrla vit konmsa, vi ké navé pwin loto dèryèr té i swiv ali. Mové zam ou pa pandan in mwa li la pi sorti po rod boutèy la pèr rowar so fanm la!

SOMIN DIAGONAL.

Sikoté La Ravine dé Kabris na in somin té fé pèr pas dedan, sé lo somin diagonal zis dann paraz la Ravine O Bra, bonpé minm sèrtin granmoun dann tan lontan na vé pèr, pokosa : pars tèrla i paré domoune té fé sakrifis marmay, fanm tousala "sé a so lépok la i parl de volèr zanfan bann camionèt té pas po anlèv bann zanfan é té trouv pi, (sa mwin la vi). Ansanm lo recul si nou rogard i fé pans amwin bann marmay rénioné té anvoyé koté la Frans (CREUSE)"

Somin diagonal koméla ankor tèrla la nwit i fé bann rankont minm dann sèrtin ka lo zour lo kwin la biyn évoliyé lontan, po sat i rapèl ankor dann bann zan 1970 tousala navé la twal rouz té amaré (konm si la krwa Sitarane" zimaz a droit") si piyé kann, navé bann ti lotèl po fé sérémoni.

Listwar la sé in boug koté Laravine la rakont amwin. Té parla 12h15 li té sort son travay é la li rant son kaz pou alé manzé, la li wa inn ti garson parla 8 an konsalai désann a domi touni, dann gro solèy pyé ni, san ézité li désid aré son loto, war kosa inn ti marmay konmsa i fé tousèl dann gro solèy. Li désann sort dann son loto, li apros li domann lo marmay kosa li fé la tousèl, ousa li abit, sé ki son paran ? Lo marmay i rogard ali mé i koz pa mé i mont lo dwa drwa dovan, li sipoz ki vé amont ali ousa li rès lo zanfan lé inpé fatigé mé asé biyn portan, li désid swiv la dirèksiyon lo marmay i montr, sirtou trouv in téléfone pou apèl bann ponpyé esplik lo ka. a pépré 500 mètr pli ba li wa in loto aré dann in somin kann sé in propriétèr antrinn okip son bitasiyon, li désid alé war pétèt i koné lo marmay, ou li na pétèt in portabl.

Li arèt son loto li sar war lo propriétèr, é li rakont lo zistwar, lé dé boug i ariv koté lo loto, é la in sirpriz pi pèrsone dann lo loto, lo propriétèr bitasiyon la la gard ali de fason bizar an pansan ké boug la té pa zis. Pourtan li la pa révé na biyn la tras bann pay syindan koté pasazé atèr, la vèy li lavé nétway son loto pèrsone apak li lavé sèrv loto. Lo marmay navé pa pi sové, ou kit lo loto té an pèyod lakoup tout té dégazé. Konm li li sé pa li lavé pèr mé in nafèr la mark ali ziska zordé, é li voudré rovwar lo marmay po konprann, parli pans la vouli fé pas ali in mésaz,mé kèl mésaz.

LA SINN OTOUR LA KAZ.
Lontan konm koméla zistwar la sinn otour la kaz la touzour èkzisté. Koméla ansanm la modèrnité domoune i rès plito dann limèb é i antan pi. Dann bann kaz atèr zistwar la sinn na bonpé dé sinifikasiyon, sékan domoun i fé lo sor é i zèt in nafèr dann out kour, sé kan na mové zam ou lo diab i pass par la, ou sinon kan son syin la kas la sinn li trinn dèryèr li dann la kour << dann tan lontan domon té amar lo syin sanm la sinn é koméla la plipar sat na lo syin i asté bann lès dann komèrs.

  
WebMaster ZORZ
Accueil-Home
© GEORGES SOUBOU 2007.